Dit is wat wij leerden van de bestrijding hoogwater 2021.
De veiligheidsregio had te maken met een ‘buitengewone inzet van ongekende omvang’. Het was niet één crisis. Het waren er meer. En ze kwamen tegelijk. Een uitzonderlijke situatie waar de plannen van de crisisorganisatie onvoldoende op waren voorbereid. De resultaten over de bestrijding van de ramp zijn te lezen in de leerevaluatie ’Voorbij het ergste scenario’. Het hele onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van Veiligheidsregio Zuid-Limburg om er als crisisorganisatie samen van te kunnen leren.
Het onderzoek naar de hoogwaterramp is extern uitgevoerd door het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement (COT). Daarin kijkt het instituut terug op wat goed ging en wat beter kan binnen de crisisorganisatie, waarin de regionale hulpdiensten samenwerken als brandweer, politie en ambulancedienst. Maar ook met oog voor betrokkenen als waterbeheerders, gemeenten, zorginstellingen, andere hulpverleners (Defensie, reddingsbrigade) en de buurregio. Aanvullend gaven in totaal 758 inwoners gehoor aan de oproep om via een vragenlijst hun ervaring te delen hoe ze de evacuatie en communicatie hebben ervaren. Naar voren komt onder andere dat ruim twee derde van de inwoners van geëvacueerde gebieden niet verwacht had, te moeten evacueren.
Wat kan beter?
Volgens de evaluatie is er veel goed gegaan. Er is in korte tijd veel bereikt. Er overheerst een groot gevoel van trots, maar er is ook ruimte voor verbetering. Enkele aanbevelingen zijn bijvoorbeeld: ‘maak duidelijke afspraken als er wordt afgeweken van de crisisstructuur’ en ‘verbeter de plannen die je kunt inzetten bij extreme weersomstandigheden’. De voorbereide plannen waren vooral gericht op hoogwater van de Maas en minder op het overstromen van omliggende wateren.
Flexibel
Léon Houben, brandweercommandant en Regionaal Operationeel Leider tijdens de crisis: “We merkten dat de crisisstructuur die we normaal gebruiken, ons niet hielp in deze uitzonderlijke situatie. Dan moet je ook snel je conclusie trekken en zo’n structuur durven loslaten. We hebben onze mankracht flexibel ingezet en opgeschaald waar dat nodig bleek. Zo waren tijdens de ramp op drie plekken coördinerende crisisteams (zogenoemde CoPI’s) aan het werk, terwijl dat er normaal één is. De evaluatie laat zien dat het flexibel inzetten van de crisisorganisatie een goede keuze was, maar wel onduidelijkheid tot gevolg had. De aanbeveling om bij het afwijken van de standaardstructuur uitvoeriger aan te geven welke verantwoordelijkheden en mandaten er waarom precies veranderen, is dan ook iets waar we meer aandacht aan moeten geven”.
Beeldvorming
Uitdagingen waren er ook in het krijgen van een juist beeld. “De ramp verliep voor gemeenten in verschillende snelheden en de impact was overal anders. Het was dan ook een grote uitdaging om voortdurend tot een algeheel actueel beeld te komen,” aldus Hans Verheijen, de dienstdoende voorzitter van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg en burgemeester van Sittard-Geleen. Verheijen: “Zo werden er in Bunde kort na elkaar tegenstrijdige berichten verstuurd. Inwoners werden via sirenes eerst verzocht binnen te blijven, maar even later door een NL-Alert toch verzocht te vertrekken. Dat wil je niet. Tijdens een crisis is er vaak al onrust genoeg, dan wil je juist duidelijke instructies of handvaten geven aan inwoners.”
Tot slot licht Verheijen toe: “Nu is het zaak om alle leerpunten een plek te geven in onze crisisstructuur zodat we ook écht kunnen verbeteren. Binnen de organisatie van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg, maar óók met de andere betrokken partijen. Zo zijn er een aantal partijen die op hun beurt ook weer evaluaties uitvoeren om van de ramp te leren. Zaken die de organisaties samen kunnen oppakken krijgen speciale aandacht binnen een bovenregionale werkgroep hoogwater.”
Op de proef gesteld: zo gingen we ermee om.
COT-leerevaluatie 'Voorbij het ergste scenario'
Het COT heeft twee verschillende documenten gemaakt: een uitgebreid document met alle details over de bestrijding van het hoogwater, en een kort document zonder vakjargon. De inhoud is hetzelfde, maar het ene document kost net wat minder tijd om te lezen dan het andere.
Hier vind je het uitgebreide rapport Hier vind je het korte rapportOnderzoek naar crisisbeleving inwoners
Naast het COT heeft ook onderzoeksbureau Flycatcher een onderzoek voor ons uitgevoerd. Zij brachten in kaart hoe inwoners van Zuid-Limburg de periode van hoogwater, de evacuatie en de communicatie ervaren hebben. Op basis van de informatie kunnen we ons nog beter voorbereiden op toekomstige rampen en crises. Hieronder vind je de resultaten van dit onderzoek.
Hier vind je de uitgebreide resultaten van het onderzoek naar de crisisbeleving van Zuid-Limburgers Hier vind je de samenvatting van het onderzoek naar de crisisbeleving van Zuid-Limburgers