“We proberen tussen de oren van burgers te komen”
Hoe maak je mensen die wonen of werken rondom Chemelot bewust van de veiligheidsrisico’s die een chemisch industrieterrein met zich meebrengt? En belangrijker nog: hoe zorg je dat áls het hier een keer misgaat, ze zichzelf en anderen in veiligheid weten te brengen? Dat is niet zo eenvoudig. “Maar het is wel waar we ons met de campagne Samen veilig rondom Chemelot wekelijks actief voor inzetten”, zegt VRZL-communicatiespecialist Simone Rutten.
“Chemelot, VRZL, omliggende gemeenten (Sittard-Geleen, Beek, Stein), GGD Zuid-Limburg, Provincie Limburg en de hulpdiensten werken samen aan de campagne”, vertelt Simone. “Samen proberen we een campagne in te richten waarmee we omwonenden niet alleen bereiken, maar ook raken. Want bij het laatste incident in de zomer van 2019 waarbij een wolk stikstofoxide vrijkwam, bleek dat mensen bij een alarm pas handelen als ze zelf de situatie als (mogelijk) ernstig inschatten. “Ze moeten ervan overtuigd zijn dat ze zelf - of nog erger: hun eigen kinderen - gevaar lopen. Zo’n gifwolk kun je niet altijd zien of ruiken. Dus wat maakt dat je als mens een situatie als ernstig genoeg inschat om ook echt te handelen als je informatie hierover krijgt? Dat begint bij het informeren van mensen over de mogelijke risico’s vooraf.”
Kijkje achter de hekken
“We zijn gestart met het maken van ‘content’: informatie en verhalen”, vertelt Simone. “Die delen we via onze eigen kanalen, zoals ook de andere partners van de campagne doen en via samenveiligrondomchemelot.nl. En dat gaat verder dan vertellen wat je moet doen als de sirene gaat. Zoals we ook communiceren op de Samen veilig rondom Chemelot meterkastkaart. De meesten weten wel dat ze de ramen en deuren moeten sluiten. Maar wat als je zelf niet thuis bent? Weten je partner of je kinderen hoe je de (mechanische) ventilatie uitzet? Hoe dat moet kan verschillen per huishouden. Dus hoe leg je dat simpel uit zonder dat de moed bij de mensen in de schoenen zakt? Ook vertellen we wat er achter de hekken van Chemelot allemaal gebeurt. Waarom is een bruine pluim soms onvermijdelijk? En wat is ‘fakkelen’? Mensen zien regelmatig een vlam uit de schoorsteen komen. Maar ze hebben geen idee wat dat betekent. Dat die ‘waakvlam’ de schoorsteen schoonhoudt en zo voor veiligheid zorgt. In een video leggen we uit hoe dat precies werkt. Wie meer wil zien en weten, kan zelfs een bustour doen over het Chemelotterrein. Daar komen veel positieve reacties op, mensen krijgen zo een heel goed beeld.”
Drie doelgroepen
Bij alles wat het campagneteam maakt, houdt ze rekening met drie verschillende doelgroepen. “De grootste groep mensen maakt zich niet zo druk over de risico’s”, weet Simone. “Ze voelen zich veilig (41% heeft vertrouwen) of veilig noch onveilig (43%, de kritische risicoverwerker). Een kleine groep (16%, de bevreesde scepticus) voelt zich wel (heel) onveilig. Iedere groep benaderen we anders. De mensen die denken ‘het zal allemaal wel’ wil je meer bewust maken van de risico’s. Want hoewel Chemelot de veiligheid – met superstrenge regels - goed op orde heeft, is chemische industrie nooit zonder risico’s.”
Goed luisteren = beter aansluiten
Om goed aan te sluiten bij hoe mensen denken en waar ze mee kampen, gaat het campagneteam ook de wijken in. “Om verhalen op te halen en met mensen te praten. Wat vinden ze van Chemelot? Weten ze wat ze moeten doen als de sirene gaat? Tegelijkertijd leren we ook veel van het LINKS-project, waarin we samenwerken met de Universiteit van Amsterdam. Dat is een onderzoeksproject van veiligheidsregio’s in verschillende landen, gericht op het verbeteren van de communicatie rondom rampen. Hiervoor contacten we ondernemers, directeuren van zorginstellingen of scholen en kopstukken van verenigingen. Ook met hen gaan we in gesprek. Hoe hebben jullie het georganiseerd als de sirene gaat? Het blijkt in de praktijk nog niet zo eenvoudig om de simpele handelingen die op de meterkastkaart staan ook daadwerkelijk uit te voeren. En dat kwartje valt soms pas als je het stappenplan met elkaar doorleeft. Sommige scholen kunnen bijvoorbeeld de mechanische ventilatie niet zelf uitzetten. En wat zeg je tegen ouders die naar de school komen om hun kinderen op te halen, terwijl de ouders zelf juist ook binnen moeten blijven? Voor het verenigingsleven of winkeliers geldt vaak: ben je ervan bewust dat je een verantwoordelijkheid hebt voor de mensen die zich op zo’n moment op jouw terrein bevinden. En ook hier, als je als bhv’er of manager niet aanwezig bent, weten jouw collega’s ook wat ze moeten doen als de sirene gaat?”
Een verhaal dat beklijft
"Door alle gesprekken begrijpen we steeds beter wat er speelt. Dat is nodig voor goede communicatie: we kunnen wel informatie delen, maar uiteindelijk wil je dat de boodschap beklijft en dat hetgeen wat je kúnt doen, ook werkbaar is in de praktijk. Je zult daarom mensen ergens moeten weten te raken en aan je weten te binden om daar precies achter te komen. Als ik zo’n dilemma ontdek, wat een mens doet twijfelen om een handeling op te (kunnen) volgen, dan maakt mij dat in ieder geval heel nieuwsgierig!”
